Δεν είναι λίγες οι φορές που πασχίζουμε να πειθαρχήσουμε στα πρέπει και στα deadlines. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που ενώ μία εσωτερική φωνή μας παρακινεί να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας - από το να γράψουμε ένα άρθρο μέχρι το να κάνουμε τα πρώτα βήματα σε ένα νέο project μας - και μάλιστα νιώθουμε και ενθουσιασμένοι, τελικά καθόμαστε μπροστά στον υπολογιστή και δεν κάνουμε τίποτα εποικοδομητικό ή δεν κάνουμε το πρώτο βήμα γιατί φοβόμαστε ότι το status quo δεν θα μας αποδεχθεί.
Όμως, από την άλλη, βλέπουμε ανθρώπους που δρουν σύμφωνα με το action plan που έχουν εκπονήσει, πιστοί στις επί μέρους δράσεις και στους στόχους που έχουν τεθεί από τρίτους ή έχουν θέσει οι ίδιοι στον εαυτό τους. Βλέπουμε ανθρώπους που δεν τους βγάζει από τη σειρά τους κανένας περισπασμός. Αυτούς τους αποκαλούμε και «ρομποτάκια».
Υπάρχουν και οι άλλοι. Εκείνοι οι αντάρτες. Εκείνοι οι άνθρωποι που όχι μόνο δεν κάνουνε αυτά που πρέπει να κάνουνε, αλλά πάνε κόντρα στα πλάνα και στους κανόνες, είτε γιατί έχουν άλλη άποψη, είτε γιατί δεν ανέχονται να τους επιβάλλουν συγκεκριμένες δράσεις, είτε γιατί κοντράρουν για να κοντράρουν.
Στη ζωή μας μπορεί να βρεθούμε να παίζουμε έναν από τους παραπάνω ρόλους ή και όλους κατά διαστήματα. Δεν αντιδρούμε πάντα με τον ίδιο τρόπο και μάλιστα ο τρόπος που αντιδρούμε επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες - ψυχική κατάσταση, εξωτερικό περιβάλλον, συνεργάτες, το είδος του project, ηλικία κ.ά.
Παρ’ όλα αυτά, ο καθένας από εμάς έχει μία τάση προς μία συμπεριφορά, την οποία και την εμφανίζει πολύ πιο συχνά σε σχέση με τις υπόλοιπες, όταν πρέπει να απαντήσει σε συγκεκριμένες προσδοκίες ή και απαιτήσεις θα έλεγα, που υφίστανται τόσο στην επαγγελματική του όσο και στην προσωπική του ζωή. Αυτές οι προσδοκίες/απαιτήσεις μπορεί να πηγάζουν από τον εσώτερο εαυτό μας-ανάγκη για αυτο-πειθαρχία για να παραμείνουμε πιστοί σε έναν στόχο μας - ή να προέρχονται από το εξωτερικό μας περιβάλλον - υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων στο πλαίσιο ενός project, οι οποίες δεν είναι και τόσο fun για εμάς.
Το να γνωρίζουμε αυτή τη συμπεριφορική μας τάση, μπορεί να μας βοηθήσει τελικά στο να βρούμε και τις καλύτερες λύσεις στις προκλήσεις αυτές που αντιμετωπίζουμε, ώστε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας, να απενοχοποιούμαστε, να νιώθουμε λιγότερο άγχος, να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις, να καταφέρνουμε να δεσμευόμαστε αποτελεσματικά σε ό,τι κάνουμε ή πρέπει να κάνουμε αλλά και να έχουμε όλους τους «stakeholders» ευχαριστημένους.
Οι «Four Tendencies»
Και εδώ έρχεται η Gretchen Rubin, συγγραφέας, blogger και ομιλήτρια, που μέσα από το βιβλίο της «The Four Tendencies» μας παρουσιάζει τέσσερις συμπεριφορικές κατηγορίες, τέσσερις κατηγορίες ανθρώπων, οι οποίες έχουν προκύψει από μία μακροχρόνια έρευνα που έχει πραγματοποιήσει κάνοντας μία πολύ απλή ερώτηση: «Πώς αντιδράτε στις προσδοκίες/απαιτήσεις;»
Και οι τέσσερις αυτές κατηγορίες, σύμφωνα με τις απαντήσεις που δίνουν οι άνθρωποι που ανήκουν στην κάθε μία, είναι:
Υποστηρικτής: «Κάνω ό,τι περιμένουν οι άλλοι από εμένα και ό,τι περιμένω κι εγώ από τον εαυτό μου.»
Ο υποστηρικτής ικανοποιεί τόσο τις εξωτερικές όσο και τις εσωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις (ο άνθρωπος ρομπότ!) Φυσικά, αυτός ο άνθρωπος ανήκει σε μία σπάνια ράτσα και έχει ως μότο του το: «Η πειθαρχία με απελευθερώνει.» (Δεν θα έλεγα ότι τους ζηλεύω γιατί πιστεύω ότι η ζωή τους είναι αρκετά βαρετή! Και επίσης είναι πολύ προβλέψιμοι!)
Ερωτών: «Κάνω αυτό που νομίζω ότι είναι καλό, σύμφωνα με την δική μου κρίση και άποψη. Εάν δεν μου φαίνεται λογικό, τότε δεν το κάνω.»
Ο ερωτών αντιστέκεται στις εξωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις, ενώ ικανοποιεί τις εσωτερικές. Αυτός ο άνθρωπος θέλει να πειστεί ότι αξίζει να κάνει κάτι, ότι έχει νόημα να το κάνει. Θέλει να ξέρει όλες τις λεπτομέρειες, να συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και στη συνέχεια να προχωρήσει στη δράση, αφού αποδειχθεί ότι αξίζει τον κόπο. Η αγαπημένη του ερώτηση είναι: «Να το κάνω αλλά γιατί;» (Μπορώ να καταλάβω αρκετά αυτούς τους ανθρώπους γιατί συνήθως για να κάνω κάτι θα πρέπει να είναι πολύ ξεκάθαρο το «Γιατί»!)
Εξυπηρετικός: «Κάνω ό,τι πρέπει να κάνω. Δεν θέλω να απογοητεύω τους άλλους. Όμως, μπορεί να απογοητεύω τον εαυτό μου.»
Ο εξυπηρετικός ικανοποιεί όλες τις εξωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις, όμως αντιστέκεται στις εσωτερικές. Δύσκολα υλοποιεί αυτά που θέλει και δύσκολα αυτο-πειθαρχεί. Γι’ αυτό και μία καλή λύση είναι αυτός ο άνθρωπος να υπόσχεται σε κάποιον άλλον ή κάποιους άλλους ότι θα κάνει κάτι που αφορά τον εαυτό του. Να βάζει θα λέγαμε «μπάτσους»... «επιτηρητές» ώστε να παρακινείται για δράση! Αυτό που ακούγεται παρά πολύ συχνά να βγαίνει από το στόμα του είναι: «Μπορείς να υπολογίζεις σε εμένα κι εγώ σε εσένα για εμένα.» (Νομίζω ότι σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουμε οι περισσότεροι άνθρωποι. Κάνουμε αυτά που πρέπει αλλά τα άλλα... εκείνα που μας κάνουν καλό τα βάζουμε σε δεύτερη μοίρα! Και γι’ αυτό κινδυνεύουμε με burnout!)
Επαναστάτης: «Κάνω ό,τι θέλω, με το δικό μου τρόπο. Εάν προσπαθήσει κάποιος να με βάλει να κάνω κάτι ή αν προσπαθήσω να υποχρεώσω τον εαυτό μου να κάνει κάτι, τότε το πιο πιθανό είναι να μην το πράξω.»
Ο επαναστάτης αντιστέκεται τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις. Θέλει να λειτουργεί με βάση τις δικές του επιλογές, ελεύθερα και να εκφράζεται μέσα από τη δράση του. Η φράση που τον αντιπροσωπεύει είναι: «Είναι τόσο δύσκολο όταν πρέπει και τόσο εύκολο όταν θέλω.» Σίγουρα η κατηγορία αυτή δεν έχει πολλά μέλη! (Η αγαπημένη μου κατηγορία! Ανήκω αρκετές φορές σ’ αυτήν... Όταν καταφέρνω να ξεφύγω από την κατηγορία «Εξυπηρετικός» Γιατί η κατηγορία «Ερωτών» σχετίζεται με τον επαναστάτη... Το θέλω και το «γιατί» συνήθως συμπίπτουν!)
Και τώρα τι;
Σίγουρα, διαβάζοντας τις τέσσερις αυτές κατηγορίες, κάπου είδατε τον εαυτό σας, κάπου ίσως σας κατατάξατε. Αν θέλετε να σιγουρευτείτε για το αν σας καταλαβαίνετε σωστά, μπορείτε να κάνετε και το κουίζ-The Four Tendencies Quiz το οποίο μέσα από οκτώ ερωτήσεις θα σας δώσει μία πιο εμπεριστατωμένη εικόνα του εαυτού σας (ποτέ φυσικά αυτά τα κουίζ δεν είναι πανάκεια! Θα πρότεινα να διαβάσετε το βιβλίο!)
Αφού καταλήξετε κάπου, χρησιμοποιώντας την ενοποίηση ως «εργαλείο», στη συνέχεια μπορείτε να σκεφτείτε τι επίπτωση μπορεί να έχει ο τρόπος που αντιδράτε στις προσδοκίες/απαιτήσεις στη δουλειά σας, στα projects σας, στην καθημερινότητά σας, στην ψυχολογία σας.
Και φυσικά, το τελευταίο βήμα είναι να καταγράψετε τρόπους οι οποίοι, σύμφωνα με τη βασική συμπεριφορική σας αυτή τάση αλλά και με τις άλλες τάσεις που εμφανίζετε κατά διαστήματα, θα σας βοηθήσουν να νιώσετε τελικά καλύτερα με τον εαυτό σας, να υλοποιήσετε αυτά που θέλετε και αυτά που πρέπει, αν τελικά πρέπει, και να έχετε αυτούς τους «εμπλεκόμενους» που θέλετε εσείς ευχαριστημένους! Και πρώτο απ’ όλους τον εαυτό σας!
Πηγή: Gretchen Rubin, 2017. The Four Tendencies. Harmony Books New York.
Σχόλια